Dünyada danışılan dillərin indiki vaxtda bir-birlərinə çox da bənzəmir.  

Dünyada danışılan dillərin indiki vaxtda bir-birlərinə çox da bənzəmir. 

Getdiyiniz ölkələrdə niyə burada bu dil danışılır deyə soruşmaq heç ağılınıza gəlirmi?<!–[if !vml]–> 

 

 

Təbii olaraq Fransada fransız, İtaliyada italyan, Çində çin, İngiltərədə ingilis dilində danışıldığını düşünürük. Ancaq təxminən bir neçə min il əvvəlinə qədər o ölkələrdə o dillərdə danışmırdılar. Yaxşı bəs necə oldu ki bu qədər çox dil meydana gəldi? Bütün bu dillər haradan gəldi, necə ortaya çıxdı? Necə oldu ki tək bir insan növü ünsiyyət qurmaq və danışmaq üçün bir-birindən bu qədər fərqli dillər istifadə etməyi seçdi?

  

İnsan dilinin mənşəyi və dil müxtəlifliyin necə meydana gəldiyi hələ qeyri-müəyyənliyini qoruyan bir mövzulardandır. İnsanlığın və dünyanın yaranışı və meydana gəlmə hekayələriylə birlikdə dil müxtəlifliyinin hekayələri də bir çox əfsanəyə mövzu olmuşdur. Bunlardan ən bilinəni Babil Qülləsi əfsanəsidi. Babil Qülləsi, dünyanın bir çox bölgəsində yerli əfsanələrdə sözü edilən, Tanrıya çatmaq üçün inşa edilmiş bir qüllədir.

  

Əfsanəyə görə tanrı özünə çatmağa çalışan insanların özünü bəyənməklərinə hirslənir və o zamana qədər eyni dili danışan insanların dillərini qarışdıraraq bir-birlərini başa düşməklərinə maneə olur. Çox məşhur digər bir əfsanəyə görə də tanrıların qəzəbinə tuş gələməsiylə dünyada baş verən böyük sel fəlakəti nəticəsində həyatda qala bilənlərin hər biri fərqli bir dil danışır, beləcə fərqli dillər və mədəniyyətlər meydana gəlir.

  

İnsan dilinin mənşəyi dilçilər arasında uzun illərdir əhatəli olaraq müzakirə edilən bir mövzudur.

 

Mütəxəssislərə görə müasir insanların əcdadı Afrikadan digər qitələrə köç etməyə başladıqları zaman arxalarında daha az istifadə edilən səsləri buraxmışlar. Bir-birini təqib edən hər köç ilə istifadə edilən səs dağarcığı da gedərək kiçilmişdir. Bir araşdırmada, analiz edilən 504 dil arasında ən çox səs müxtəlifliyi göstərən dillərin Afrika mənşəli, ən az səs  müxtəlifliyi göstərən dillərin isə Cənubi Amerika və Okeaniya mənşəli olduğu təyin edilmişdir.

  

İndiki vaxtda insan dilinin müstəqil olaraq neçə dəfə dəyişdiyini tam olaraq bilinmir. Mövcud olan təxminən 7000 dil, 32 dil ailəsi arasında paylaşdırılmışdır. Dünyada bu qədər çox və müxtəlif dilin olması həqiqətən maraqlı və yalnız insana xas bir vəziyyətdir. Bioloji növlərin həyat sahəsi şərtlərinə uyğunlaşma təmin etməsi kimi, dil də eyni şəkildə o dili danışanların ehtiyaclarına xidmət etmək üçün dəyişə bilir.

 

Bir çox elmi araşdırmada ən çox ekvator qurşağında və tropik qurşaqda müşahidə edilən dil müxtəlifliyi, bioloji müxtəlifliyin bir əksi olduğunu göstərir. Dünya üzərində danışılan təxminən 7000 dilin 60%i tropik meşə qurşaqlarında yer alır. Bu nəsillərdən biri Afrikada, digəri isə Asiyanın cənubunun qarşısındakı tropik bölgədədir. Dil müxtəlifliyinin ən zəngin olduğu yer isə Papua Yeni Qvineyadır. Təxminən 7 milyon insanın yaşadığı ölkədə 830 fərqli dil danışılır. Əhalisi 160 milyon olan Nigeriyada isə 521 fərqli dil danışılır.

  

Dil müxtəlifliyinə təsir edən bir başqa faktor da genlərimizlə əlaqədar ola bilər. Yeni bir aşdırmya görə, xüsusilə Çində, cənub şərq Asiyada və Afrikada ki Böyük Səhranın aşağı bölgələrində yaşayan və danışıqlarında daha çox vurğu və səs tonu sistemini istifadə edən insanlarda beyin inkişafına təsir edən iki genin fərqli variantlarının olduğu ifadə edilir. Bu mövzuda edilən elmi işlər hələ çox yenidi,ancaq inkişafları izləmək həyəcanlı olacaq.

   

Taryel Abdullayev