Rusiya təyyarəmizi vurdu, indi müzakirələr var ki, dövlət məktəblərdə rus sektorlarını bağlasın, rus dili ayrıca xarici dil kimi keçilsin.
Belə bir hal baş verə bilərmi?
Məsələ ilə bağlı Tribunainfo.az-a açıqlama verən təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirib ki, ilk növbədə qeyd edim ki, bu məsələni emosiyalarla deyil, soyuq başla və uzunmüddətli perspektivləri nəzərə alaraq qiymətləndirmək lazımdır.
Ekspertin sözlərinə görə, indiki şəraitdə belə bir addımın atılması həm daxili, həm də xarici siyasətdə geniş rezonans doğura bilər.
Kamran Əsədov vurğulayıb ki, rus dili Azərbaycanda hələ də geniş istifadə olunur. 2020-ci ildə verilən statistikaya görə, Azərbaycanda ümumtəhsil məktəblərinin 17%-i rus bölməsində təhsil alır. Bu da təxminən 110 min şagirdə bərabərdir. Rus dili, təkcə keçmiş sovet ölkələri arasında deyil, həm də dünya miqyasında 200 milyondan çox insan tərəfindən danışılan bir dildir. Bu, rus dilinin həm mədəni, həm də iqtisadi əhəmiyyətini göstərir. Məsələn, Azərbaycanda bir çox valideyn rus bölməsini seçərkən bu dilin beynəlxalq əlaqələrdə və təhsil imkanlarında oynadığı rolu nəzərə alır. Lakin bu, eyni zamanda, bəzi problemləri də ortaya çıxarır: gənclərin öz ana dillərində təhsil almaması və nəticədə dil və milli kimlik ilə bağlı boşluqlar yaranması.
“Dünya təcrübəsində belə halların müxtəlif həll yolları var. Məsələn, Baltikyanı ölkələr Estoniya və Latviya SSRİ-dən müstəqillik əldə etdikdən sonra öz dövlət dillərinin mövqeyini gücləndirmək üçün konkret addımlar atıblar. Latviyada rus dili tədrisi məhdudlaşdırılıb, məktəblər əsasən latış dilində fəaliyyət göstərməyə başlayıb. Estoniyada isə dövlət dili olmayan məktəblərdə dərslərin əksəriyyəti eston dilində keçilməyə başlanıb. Bu islahatlar nəticəsində həmin ölkələrdə milli kimlik güclənsə də, cəmiyyətin müəyyən təbəqələri arasında gərginlik yaranıb.
Digər bir nümunə Qazaxıstandır. Qazaxıstan həm rus dilinin mövcudluğunu qorumağa çalışır, həm də qazax dilinin statusunu artırmağa yönəlik siyasət həyata keçirir. Onlar rus dilini ikinci dövlət dili olaraq saxlayıb, qazax dilini əsas təhsil və ictimai fəaliyyət dili kimi inkişaf etdirirlər. Bu yanaşma cəmiyyət daxilində balans saxlamaq üçün effektiv ola bilər.
Azərbaycanda isə bu mövzuda həssas yanaşmaq lazımdır. Rus bölmələrini birdən-birə bağlamaq ölkə daxilində narazılığa səbəb ola bilər, çünki rus dilində təhsil alanların valideynləri bu addımı təhsildə keyfiyyətin azalması kimi qavraya bilərlər. Daha optimal yanaşma rus bölmələrində Azərbaycan dilində təhsilin rolunu artırmaq və rus dilini əlavə xarici dil kimi keçmək ola bilər. Belə bir keçid mərhələli şəkildə tətbiq olunsa, həm rus dilində təhsil alanların maraqları qorunar, həm də dövlət dilinin mövqeyi gücləndirilər.
Ən yaxşı yanaşma, zənnimcə, mərhələli və balanslaşdırılmış islahatlar olmalıdır. Məsələn, ibtidai siniflərdə Azərbaycan dilinin daha çox tədrisinə üstünlük vermək, orta və yuxarı siniflərdə isə rus dilini xarici dil kimi keçmək mümkündür.
Bu addımların hər biri cəmiyyətin konsensusuna əsaslanmalıdır. Azərbaycan, həm mədəniyyətini, həm də beynəlxalq əlaqələrini qoruyaraq dil məsələsində dəqiq və düzgün siyasət həyata keçirə bilər”.
Dəniz