500 gündən artıq mübarizə aparan Rusiya və Ukrayna dünya buğda ticarətinin 27 faizinə hakimdir.
Tribunainfo.az İndependent-ə istinadən xəbər verir ki, istehsalın əhəmiyyətli hissəsi Rusiya və Ukrayna sərhədləri daxilində olan Dnepr çayı ətrafında həyata keçirilir.
Burada istehsal olunan məhsulların böyük hissəsi Qara dəniz, Azov dənizindəki limanlar vasitəsilə dünya bazarlarına çıxarılır.
Ən böyük alıcılar Yaxın Şərq ölkələridir. İki ölkənin 24 fevral 2022-ci il tarixində başlayan silahlı qarşıdurmasından sonra istehsal etdikləri buğdanın dünya bazarlarına çatdırılmasının pozulması qısa zamanda bütün dünyada ərzaq qiymətlərinin artmasına səbəb olub.
Bunun üzərinə 22 iyul 2022-ci ildə Türkiyə və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının təşəbbüsü ilə Rusiya və Ukrayna ilə ayrı-ayrı müqavilələr imzalandı.
Müqavilə ilə iki ölkədə yetişdirilən taxılın Qara dəniz və Türk boğazlarından keçərək dünya bazarlarına yenidən satışına başlanılması və bu istiqamətdə İstanbulun mərkəz edilməsi qərara alınıb.
“Taxıl dəhlizi” adlanan bu müqavilə qısa müddətdə qüvvəyə minib və ərzaq məhsullarının qiyməti ucuzlaşıb.
Lakin Rusiya özünün ərzaq məhsullarının satışına maneələr aradan qaldırılmadığı üçün Taxıl Dəhlizi Sazişindən çıxdığını açıqlayıb.
Türkiyə və BMT Rusiyanı razı salmağa çalışsalar da, hələlik heç bir irəliləyiş əldə olunmayıb. Bildirilir ki, inkişaf və razılığın əldə olunmaması onsuz da ciddi ərzaq inflyasiyası yaşayan Türkiyədə qiymətlərə daha da mənfi təsir göstərə bilər. Çünki Türkiyə buğdaya ən çox ehtiyacı olan ölkələrdən biridir.
İddia olunur ki, Taxıl Dəhlizi müqaviləsi zamanı Türkiyə də Rusiya və Ukraynadan münasib qiymətə külli miqdarda buğda alıb.
İstehsal etdikləri buğdanı Türkiyə Taxıl İdarəsinə (TMO) satmaq istəyən istehsalçıların görüş almaqda çətinlik çəkdiyi, silosların Rusiya və Ukraynadan alınan buğda ilə doldurulduğu iddia edilsə də, bu iddia təsdiqini tapmayıb.
Türkiyə dünyada ən çox buğda istehlak edən ölkələr sırasındadır. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) 2019-cu il hesabatına görə, adambaşına illik 169 kiloqram buğda istehlakı ilə dünyada yeddinci yerdədir.
Kənd Təsərrüfatı Mühəndisləri Palatasının (ZMO) prezidenti Baki Remzi Suiçmez Taxıl Dəhlizi Sazişinin davam etdirilməməsinin ərzaq qiymətlərinə necə təsir edə biləcəyini şərh edib.
“Rusiyanın iki şərti var. Biri qida məhsulları və gübrələrinə tətbiq edilən sanksiyaların aradan qaldırılmasıdır. Digəri isə Rusiyadır ki, Ukraynadakı 33 milyon ton buğdanın 26 milyon tonu çıxarılır: “Müqavilənin məqsədinin əksinə olaraq, kasıb ölkələrə deyil, inkişaf etmiş ölkələrə gedir və bu məsələyə diqqət yetirilməsini istəyir. Əgər bunlar qəbul olunarsa, taxıl dəhlizi sazişi yenidən qüvvəyə minə bilər, çünki bu, bütün tərəflərin xeyrinə olan bir razılaşmadır”.
Suiçmez, razılaşmanın olmadığı ilk dövrdə qlobal səviyyədə ərzaq qiymətlərinin artdığını, lakin uzlaşmadan sonra əksinə vəziyyətin yarandığını xatırladıb.
