1941-ci il oktyabrın 5-də faşistlər Yuxnov şəhərini ələ keçirəndən sonra Moskvaya 190 kilometr qalıb və şəhərə yaxınlaşanların qarşısına çıxacaq hərbçi sayı çox az olub.
801 saylı məxfi qərar
SSRİ-yə ən böyük zərbə Vyazma yaxınlığında baş verən döyüş olub. Sovet ordusunun yarım milyondan çox hərbçisi əsir düşüb. Yalnız oktyabrın 7-də axşam saatlarında qırmızı ordu komandanlığı vəziyyətin fəlakətə yaxın olduğunu başa düşüb. Son ümid yeri 3,5 min nəfərdən ibarət Podolsk kursantları olub. Gənc döyüşçülər 200 tankı və 20 min seçilmiş əsgəri olan Vermaxtın 57-ci motorlu korpusuna qarşı döyüşməli olub. Kreml ən pisinə – paytaxtın faşistlər tərəfindən tutulmasına hazırlaşmağa başlayıb.
Döyüşün davam etdirilməsinə şərait yaratmaq və itkilərdən asılı olmayaraq düşmənə böyük ziyan vurmaq üçün SSRİ rəhbərliyi “yandırılmış torpaq taktikası”ndan istifadə etmək qərarına gəlib.
“Moskvanın itirilməsi ilə Rusiya uduzmur” başlıqlı məqalələr ölkə əhalisini dövlətin əsas şəhərinin təslim olmasına mənəvi cəhətdən hazırlamağa yönəlib. Eyni zamanda paytaxtın Kuybışevə (indiki Samara) köçürülməsinə hazırlıq gedib.
Oktyabrın 15-də Dövlət Müdafiə Komitəsi (DKK) 801 saylı məxfi qərar qəbul edib. Bu qərara əsasən, SSRİ hökuməti, Xalq Müdafiə Komissarlığı, SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti və bütün xarici nümayəndəliklərin Volqa sahilindəki şəhərə köçürülməsi nəzərdə tutulub. Öz növbəsində, ordunun baş qərargahı Arzamasa təxliyə edilib. Xarici işlər komissarı Vyaçeslav Molotov və SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri Mixail Kalinin Kuybışevə gediblər, lakin SSRİ Nazirlər Sovetinin sədri İosif Stalin və daxili işlər komissarı Lavrenti Beriya Moskvada qalıblar. Buna baxmayaraq, Stalinin təxliyəsi üçün xüsusi qatar və döyüşçülər eskadrasının müşayiət edəcəyi “Duqlas” təyyarəsi hazırlanıb.
Partlayışlara hazırlıq
Moskva sovet dövründə sənaye şəhəri olub. Payızın əvvəlindən şərq istiqamətində müəssisələrin intensiv təxliyəsi aparılsa da, bir çoxları vaxtında çıxarılmayıb. Sadəcə olaraq onları partlatmaq qərara alınıb.
Ümumilikdə 1,1 min obyektin, o cümlədən hökumət evi, poçt idarəsi, mərkəzi teleqraf, körpülər, həbsxanalar, Böyük Teatr və digər sənət məbədləri, muzeylər və hətta qədim kilsələr partlayış üçün minalanıb.
Qeyd edək ki, muzeylərdən və milli irsdən olan bütün sərvətlər əvvəlcədən şərqə köçürülüb. Onlar həmçinin Leninin cəsədini Mavzoleydən Tümen şəhərinə aparıblar. Bundan sonra istehkamçılar tarixdə ilk dəfə bağlanan Moskva metrosunu minalayıblar.
Bu, sonda güclü çaxnaşmaya səbəb olub və oktyabrın 16-da on minlərlə moskvalı Sibirə getmək üçün bir gündə qatar stansiyalarına qaçıblar. Bütün baş verənlərə baxmayaraq şəhərdə üç müdafiə xətti, silah, partlayıcı maddələr və ərzaq olan gizli anbarlar yaradılıb.
Hətta 250 min qadın və uşaq Moskva ətrafında xəndək və tank əleyhinə çuxurların qazılması işinə cəlb olunub. Bundan əlavə, çekistlər yeraltı qruplar təşkil edərək guya sovet hökumətindən narazı olan və faşistlərə işləmək istəyən agentlər hazırlayıblar.
Tarixçilər hesab edir ki, Moskvanın təslim olması SSRİ-nin müharibədə məğlubiyyəti demək deyildi, çünki ən pis halda, Volqanın alınmaz qalaya çevriləcəyi planlaşdırılıb. Amma paytaxtın işğal altında olması ölkənin mənəvi cəhətdən məğlubiyyəti olacaqdı.
Aylar ərzində davam edən müharibədə SSRİ-nin paytaxtı nasistlərin işğalına məruz qalmayıb. Sovet hərbçilərinə ən çöx köməkliyi həmin il hökm sürən soyuq hava şəraiti edib. Nəticədə temperaturun son dərəcə aşağı düşməsi almanların lojistik təchizat və texniki təminatda çətinliklər çəkməsinə səbəb olub. Sovet ordusu 7 yanvar 1942-ci il tarixinə qədər baş vermiş döyüşlərdən sonra almanları Moskva şəhərindən 250 km məsafədə uzaqlaşmağa məcbur ediblər.
Qeyd edək ki, 1812-ci ildə Napoleonun Moskvaya hücumu zamanı da Rusiya qışının amansız şaxtası fransız ordusuna böyük çətinliklər yaşadıb.
Musavat.com
