Məşhur yazıçı, filosof, ritorika sintezçisi Emil Çoran deyirdi ki, bu dünya əlimizdən hər şeyi ala bilər, bizə hər şeyi qadağan edə bilər, amma özümüzü yox etməyi əngəlləməyə heç kimin gücü çatmaz.
Məşhur yazıçı, filosof, ritorika sintezçisi Emil Çoran deyirdi ki, bu dünya əlimizdən hər şeyi ala bilər, bizə hər şeyi qadağan edə bilər, amma özümüzü yox etməyi əngəlləməyə heç kimin gücü çatmaz.
Son dövrlərdə Azərbaycanda intiharların sayı xeyli artıb. Təəssüf ki intihar hallarının qarşını almaq mümkünsüzdür. Çünki kimin harda və necə intihar etməyini əvvəlcədən bilmək olmur.
2017 – ci il ilk ayındayıq. Son 27 günə 48 intihar hadisəsi baş verib. 2016-cı ildə bütövlükdə 327 intihar hadisəsi qeydə alınmışdı. Xatırladaq ki, 2015- ci ildə bu göstərici 515 idi. 2015-ci ildə intihar hadisələrinin artmasına səbəb həmin dövrdə devalvasiya prosesinin olması idi. Ölkədə intihar edənlərin sayı ilə yanaşı, yaş qrupu da genişlənib. Belə ki, 11 və ya 12 yaşlı uşaqların intihar etməsi faktları ilə də qarşılaşırıq. Bəs görəsən, ölkədə intiharların artmasının səbəbi nədir?
Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, intiharların səbəbini – həqiqi və psevdo səbəb kimi ayıra bilərik. Həqiqi səbəblər odur ki, insan həqiqətən də kəskin travma yaşayır, həyatla disbalans yaşayır, yaşamağın heç bir mənasını görmür. Psevdo səbəb dedikdə isə, bu, çox zaman demonstrativlik xarakteri daşıyır, şəxs nümayişkarcasına hərəkət edir. 
İntiharla bağlı psixoloq Günel Aslanova TİA.AZ-a bildirdi ki: “Burada həm sosial, həm psixoloji, həm də digər amillərin təsiri var. Amma ayrı-ayrılıqda psixoloji amillər olmadan hamısı bir bəhanə olaraq çıxış edir. İntiharlar ekstremal situasiyalarda ortaya çıxır. Bunlara iş itirmək, boşanma, ailə daxilində konflikt və s. daxildir. Amma özü-özlüyündə bu faktlar bəhanədir. Çünki bu hadisələri bir çox insanlar öz həyatlarında yaşayır, amma heç də hər kəs intihar etmir. Buna görə də psixoloji amillər üzə çıxır”.
Psixoloq qeyd etdi ki, “ Boston Sağlamlıq və Mənəvi İnkişaf Mərkəzinin və APA 12 kliniki və fövqəladə krizis Bölümün” (Moral Development Boston Healthcare System və APA 12 Division Section on Clinical Emergencies and Crises) mütəxəssisləri psixoloqlar arasında intiharlarla əlaqədar maraqlı tədqiqat keçirib. Tədqiqat əsasən 4 istiqaməti əhatə edib: suisid səviyyəsi, risk faktoru, başqalarına olan təsir, kolleqa dəstəyi. Müəyyən olunub ki, psixoloqlar digər insanlarla müqayisədə daha çox intihar düşüncəsi və cəhdinə meyillidirlər. İntihar səviyyəsi ümumilikdə ağdərili psixoloq qadınlar arasında, ağdərili psixoloq kişilərlə müqayisədə daha çoxdur. Qaradərili psixoloqlar arasında ntihar səviyyəsi aşağıdır. Risk faktoruna gəldikdə psixoloqlar işləri ilə əlaqədar emosional yanma (burnout) yaşadıqlarından suisid törətmək üçün pozitiv peşəyə sahibdirlər. Araşdırmada o da müəyyən edilmişdir ki, psixoloqun intiharı digər insanlarda daha çox ümidsizlik halları yaradır. Əsas səbəb kimi isə profilaktik olaraq kolleqa dəstəyinin zəifliyi önə çəkilir. G. Aslanova bildirdi ki bu səbəbdən də “bir ölkənin ki, psixoloqu intihar edir..” miflərindən ümidsizliyə qapılmayaq. Araşdırmadan göründüyü kimi psixoloqların intihar düşüncə və cəhdləri coğrafi məkandan asılı olmayaraq dünyanın hər yerində başqa peşə sahibləri ilə müqayisədə daha yüksəkdir, səbəblər isə onların daha çox emosional yanma (burnout) yaşamaları və kolleqa dəstəyinin zəif olmağıdır. Bu arada “Moral Development” nəzəriyyəsinin müəllifi psixoloq Kohlberg də intihar edib”.
Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu TİA.AZ-a bildirdi ki, 27 günə 48 intihar hadisənini baş verməsi çox qorxunc statistikadır: “ Bu o demƏkdir ki, istər dövlət məmuru olsun, istər xəstə olsun bunlara müşahidəçi kimi baxmaq lazım deyil. Ciddi işlər görmək lazımdır. Ciddi iş də ondan ibarətdir ki, indiki vaxtda ciddi məmurlar, ciddi mütəxəssislərlə oturub, fəaliyyət proqramı hazırlamalıdır. Bu fəaliyyət proqramında belə şeylər elə – belə mənim sizə dediyim bir tövsiyyə və ya bir jurnalistin, bir məmurun, deputatin bir söz deməyi ilə həll olunan məsələ deyil. Yəni, bu aydındır ki, cəmiyyət gün – gündən mürəkkəbləşir, burdakı məsələləri elmi təminatsız həll etmək mümkün deyil. Televiziyada maarifləndirməylə bağlı verilişlər, başqa hadisələr ötəri təcili yardım metodlarıdır. Amma məsələni fundamental həll etmək istəyiriksə və bu rəqəmin gələn ay daha da çox olmasını istəmiriksə, biz mütəxəssislər birgə yığışıb bir fəaliyyət proqramı işləməliyik. Fəaliyyət proqramında mütəxəssislər tərəfindən təklif olunmuş sosial – psixoloji mexanizmlər sayəsində məlum olacaq ki, biz təbliğatımızı necə aparmalıyıq, insanlarla necə işləməliyik. Cəmiyyətdə şərait yaradılmalıdır ki, hər kəs öz potensialını ortaya çıxarsın. Bunun əsas motivərindən kasıbçılıqdır demək yalan söz olar. Bu, yalnız iqtisadi məsələlərlə bağlı deyil. Çünki ölkədə 50-ci illərdə də bundan ağır iqtisadi vəziyyət olub. Burda həm mənəvi, həm də psixoloji məsələlər var. Sosial psixologiya elmi bizi əsaslandırır ki, istənilən davranışa təsir edən 3 ciddi amil var: 1-ci mühit, 2-ci informasiya, 3-cü də insanların üstünlük verdiyi dəyərlər. Biz bu gün aydınlaşdırmalıyıq ki, mühitimizdə hansı zəruri dəyişikliklər etmək lazımdır. İnformasiyanı hansi siyasətlə, hansı mexanizmlərlə işləməliyik. İnsanların dəyərlərinə nə cür təsir edə bilərik. Min illlərdi bütün dini kitablar, peyğəmbərlər, müdrik insanlar bizə deyir ki, o cəmiyyətdə ki maddi dəyərlər get-gedə qabağa keçib mənəvi dəyərləri sıxışdırdı, orda kriminal hadisələr, gərginlik, xoşagəlməyən hadisələr qaçılmazdır. Buna görə də biz başa düşməliyik ki, bunlar simptomlardı, bunların çox artması ölkənin imicinə də ziyandır, siyasi tərəfdən də yaxşı divident gətirmir. Ona görə də təcili savadlı mütəxəssislərlə, ciddi məmurlarla müzakirə edib qərar qəbul etmək lazımdır. Bunun inzibati tərəfi, mənəvi tərəfi hansıdır. Çox təəssüf ki, artıq 5 ildir mən bu haqda deyə-deyə qalmışam. Həmçinin deyirəm ki il-ildən daha da pis olacaq. Bu cəmiyyətin qanuauyğunluğudur. Bu proses gələn aylarda da olacaq – burda təkcə intihardan söhbət getmir, ailədaxili münasibtlərdə gərginlik, zorakılıq, boşanmalar, xəyanət, adam öldürmək, oğurluğun artması və s. Ciddi düşüncə sahiblərinə, müvafiq təşkilatlara demişəm ki , gəlin bu sahədə əməkdaşlıq edək. Təkliflərim, fikirlərim var, lakin hər kəs çiynin çəkir. ”.
NİLUFƏR
