– Sabir bəy, bu barədə sosial şəbəkədə qısa şəkildə yazmışdınız. Sonra mətbuata açıqlamnızdan ümumi məlumatımız oldu ki, Ayaz Əsgərov sizin Yardımlıda şagirdlərlə görüşünüzə əngəl yaradıb. Amma hadisənin səbəbindən xəbərimiz olmadı. Əslində nə baş vermişdi?
– Ondan başlayaq ki, universitetlərdə, ali məktəblərdə ölkənin tanınmış yazıçıları, şairləri, sənət adamları, alimləri ilə görüşlərin keçirilməməsi və ya az keçirilməsi məni narahat edən məsələdir. Çünki böyük həyat yolu keçmiş sənətkarların hər biri canlı məlumat bazasıdır. Onlar tarixlər arasında, keçmişlə bu gün arasında körpüdürlər, Sovet rejimini də görüblər, müstəqil Azərbaycanı da görürlər. Söhbətləri, dərslik çərçivələrinə sığmayan təcrübələri gənclərin vətənpərvərlik duyğularının güclənməsinə kömək edir. Onlar Qarabağı gözləri ilə görmüş, qarış-qarış gəzmiş və bu bölgənin Azərbaycan üçün hansı əhəmiyyət daşıdığını bilən adamlardır; ədəbiyyatın, kitabın, mədəniyyətimizin, milli dəyərlərimizin gənclərə sevdirilməsi istiqamətində bu görüşlər ciddi rol oynayır.
– Bir az əvvəl mən bu sualınızın cavabını verdim artıq. Bakının bir sıra məktəbləri, yaxud liseyləri məni vaxtaşırı görüşə, bayramlara dəvət edir, məktəb buraxılışlarına çağırırlar. Məncə, məktəblərdə öz övladlarımızla görüş, onları dinləmək, təhsilimizin vəziyyəti ilə maraqlanmaq elə vacib işdir ki, bundan ötrü xüsusi bir səbəb axtarmağa ehtiyac yoxdur. Öz oxuduğun məktəbə isə, söz yox, daha həssas olmalı, ora ilə daha tez-tez maraqlanmalısan… Bu il bizim məktəbimizin 90 illiyidir, məktəbi bitirməyimizin isə yubiley tarixidir. Belə bir vaxtda o məktəbə getməyi, şagirdlərlə görüşməyi, tədrislə maraqlanmağı özümə borc saydım. Eyni zamanda şagirdlər, müəllimlər də doğma məktəbimizə az-az getdiyimə görə məni qınayır, dəvət edirdilər.
– Mən indi bu barədə danışmaq istəmirəm. Fikir yarana bilər ki, aradakı qalmaqala görə belə deyirəm. Amma bütövlükə Yardımlı rayonunda təhsilin indiki səviyyəsi məni razı salmır. Dağ rayonları üçün təhsil çox önəmlidir. İllər uzunu ölkədə ali məktəblərə qəbul imtahanlarında ən yüksək bal yığanlar arasında Yardımlı məzunları da yer alıb. Son illər bu nəticələr xeyli aşağı düşüb. Səbəblərini bilirəm, ancaq indi bu barədə bir söz demək istəmirəm. Məni məktəbə buraxmaq istəməmələrinin dolayı səbəblərindən biri də budur.
– Həm doğulduğum Hamarkəndin məktəbinə, həm də Yardımlı şəhər bir saylı orta məktəbinə gedəcəyimi xeyli əvvəldən Təhsil Şöbəsinə çatdırmışdım. Qalan bütün razılaşmalar Təhsil Şöbəsinin işiydi. Təkrar edirəm, rayona getməzdən əvvəl icra başçısına da zəng eləyib cümhuriyyət bayramı ərəfəsində məktəbdə görüş keçirmək istədiyimi demişdim. Mənə cavab vermişdi ki, məktəbə bir sözüm yoxdur, amma deyirlər, siz gəlib burada ağsaqqallarla görüş keçirmək istəyirsiniz. Anlatdım ki, ağsaqqal dedikləri mənim orta məktəb yoldaşlarımdır, mən onlarla görüşəcəyəm. Onlarla görüşmək qadağandırmı? Ümumiyyətlə, mənim rayonda öz gənclik dostlarımla, böyüklə, kiçiklə görüşməyimin sənə nə aidiyyəti var, hansı haqla belə işlərə müdaxilə edirsən? Dedi, bir söz demirəm, gəlin görüşünüzü keçirin. Yardımlıya çatan kimi yenə yol üstü ona baş çəkdim. On gün öncə Qazax rayonuna getməyimdən, orda gördüyüm quruculuqdan danışdım. Axşam üstü olsa da, yarıyuxulu qulaq asırdı mənə. Sonra masanın üstünə bir dəstə layih tökdü ki, Qazaxda gördüyün gözəl binaların hamısını mən tikmişəm. Dedim, lap yaxşı, bu işlərə görə sağ ol. Yaxşı olardı, o işləri Yardımlıda da davam etdirəsən. Ayrılarkən yenə də dedim, bir problem varsa, aydınlaşdıraq. Məni məktəbdə gözləyəcəklər. Dedi, məktəbə getməkdə bir problem yoxdur, amma sözarası başqa bir bəhanə atdı ortaya: Təhsil Şöbəsi zəng edib, Təhsil Nazirliyi ilə razılaşdırmalıdır. İndiyədək bunu niyə dilə gətirməməsinə təəccübləndim. Başa salmağa çalışdım ki, Təhsil Şöbəsi bunu Təhsil Nazirliyi ilə o vaxt razılaşdırar ki, bura tanınmayan, ilk dəfə görüş keçirmək istəyən biri gəlsin; sən özün məni tanıyırsan, gəl görüşümüzdə iştirak elə, yaxud nümayəndə göndər. Görüşü kameraya çəkdirib bax, qulaq as, hara maraqlanırsa ora göndər və s. Yəni görüşün icazəsini qoydu Təhsil Şöbəsinin və nazirliyinin boynuna və sonra da konfrans adına şöbə müdiri rayondan çıxır və mənim telefonuma da cavab vermir. Vəssalam. Bu vaxta qədər başçı ilə aramısda narazılıq –filan da olmayıb.
– Yox! Bütün bunların mənə, mənim məktəbdəki görüşümə nə aidiyyəti? Mənə elə gəlir, bu daha çox onun idarəçilik qabiliyyəti və ya qabiliyyətsizliyi, ümumi mədəni səviyyəsi ilə bağlı bir məsələdir.
İcra başçısı kimi kimdən qoruyur? Yaxşı olar ki, o özünü pis alışqanlıqlarından qorusun. Mənsə ömrüm uzunu Yardımlı camaatını belələrindən qorumağa çalışmışam… Bu kasıb dağ rayonuna yeyib-içmək məkanı kimi yox, xalqa xidmət yeri, iş yeri kimi baxmaq lazımdır…
Yeri gəlmişkən onu da deyim ki, bəzi məmurlar buna bənzər işlərlə boş yerdən camaatı narazı salırlar. Hər halda Yardımlı camaatı mənə qarşı elədiyi hörmətsizliyini ona bağışlamaz. Özlərini hansısa bir obyektin qarovulçusu kimi aparan belə aşağı səviyyəli məmurlar, əslində araya pərdə çəkməklə iqtidarı yox, öz iqtidarsızlıqlarını və çirkin əməllərini gizlədirlər. Buna görə də hansı birisi vəzifədən gedirsə altından külli miqdarda mənbəyi bəlli olmayan, dövlətdən oğurlanmış, xalqdan çalınmış pullar çıxır…
– Məncə, belədir. Çünki problem PA-nın müdaxiləsi ilə həll olundu. Deməli, tapşırıq yuxarıdan gəlməyib.
Düzü, bu münasibətdən sonra məktəbdən üz döndərib getmək istəyirdim, qoy özləri xahiş eləsin, həm bu boyda yol gələcəyəm, həm də hörmətsizlik görəcəyəm, əsəblərim korlanacaq… Ancaq müəllimlər buraxmadılar: “Şagirdlərə nə deyəcəyik, burda prinsip var, imkanınız varsa, Təhsil Nazirliyinə zəng vurun, həll edin bu məsələni!” Mən də məhz həmin prinsipi nəzərə alıb, başçıya yerini göstərmək üçün zəng vurdum; beş dəqiqə sonra başçının müavini tələsik özünü məktəbə çatdırdı ki, görüş yüksək səviyyədə keçirilməlidir. Bu nə münasibətdir? Deməli, bunların öz düşüncəsi, öz səlahiyyəti yoxdur. İnsan yerində olmayanda belə vəziyyət yaranır. Əlimdə icra başçısının Yardımlıda təhsilə münasibəti ilə bağlı ciddi faktların toplandığı ərizə var. Bu münaqişədən əvvəl müxtəlif dövlət idarələrinə göndərilib, mənim narazılığımı oxuyandan sonra bir surətini də gətirib mənə verdilər. Bir dəfə getməklə bu qədər acı reallıqlardan xəbər tutdum. Bu faktlardan xəbərim yox idi. Oxuyanda heyrətə gəldim. Bunu yazan rayonda kifayət qədər yüksək vəzifələrdə işləmiş, məsuliyyətini bilən şəxsdir. Öz adından yazdığı ərizəni mənə verəndə dedi: “Sabir müəllim, bu işi görən adamlar sizin orada görüş keçirməyinizi istərlərmi?”
– Rayonun ən böyük, elə adı kimi bir nömrəli məktəbinin vəziyyətindən qısa da olsa danışdınız və fikrimizcə, bu rayonun təhsilinin ümumi vəziyyətini əks etdirir. Bəs, ümumən rayon haqqında təəssüratınız necədir?
– Dağların məğrur camaatını sındırırlar. Çirkli pullarla insanların halal çörəyinə haram qatmaq olmaz. Qoy rahat otursun, orucunu tutsun, iftarını açsın. Toyunu, yasını yola versin. Bu nizamı pozmaq olmaz. BUNLAR ÖZLƏRİNİ İCRA BAŞÇISINDAN ÇOX, RAYON MOLLASI KİMİ APARIR. Rayonun öz axundu, mollası var. Siz gedin RAYONUN DUASINI BAŞQA CÜR, BAŞQA YERDƏ OXUYUN Kİ, İQTİSADİYYATI DÜZƏLSİN, İŞ YERİ OLSUN, CAMAAT ÇIXIB GETMƏSİN, MƏDƏNİYYƏT OCAQLARI BAĞLANMASIN, MEŞƏLƏR QIRILMASIN, SƏRHƏDİN O TƏRƏFİNDƏN OĞURLUQ EDİB TUTULMASIN, NARKOTİKƏ QURŞANMASIN, GİZLİ ALVERLƏ MƏŞĞUL OLMASIN, RAYON TƏHSİLİNƏ AYRILAN PUL GEDİB MƏKTƏBƏ ÇATSIN, TİKİNTİYƏ AYRILAN PULLA ANCAQ ÜZLÜKLƏR VURULMASIN. Yoxsa yasa-toya ianə edilən qəpik-quruşla camaatı daha da yaralamayın… Yardımlıda yolun qırağında bir hasar var, mən neçə ildir, görürəm, hər dəfə yeni icra başçısı gələndə o hasarın rəngini, üzlüyünü dəyişir. Bir öz kosmetikaları ilə məşğuldurlar, bir də divarların.
– Sosial mediada mənim bu barədə yazdığım yazıya verilən reaksiyaya baxa bilərsiniz. Oxuyanlar buşçıya qarşı qəzəb püskürür. Bu reaksiyaları, şərhləri oxuyan adam gərək istefa versin. Yardımlı camaatının əksəriyyətinin bu olaylardan xəbəri yoxdur. Mən konflikti dərinləşdirmək istəmədim, amma hər halda hesab edirəm ki, o adam bu şəkildə Yardımlıda uzun müddət işləyə bilməz. Bir həftə içində sözünü bu qədər tez-tez dəyişən, sözünün ciddisiylə, qeyri-ciddisi ayırd edilməyən adama rayon etibar etmək olmaz.
– Baxmayaraq ki, görüşümə hazırlaşmış, şeirimi əzbərləmiş bir sinfi dərsdən buraxmışdılar, amma heç bir hazırlıq görülməsə də balaca uşaqlar qalxıb mənim şeirlərimi dedilər, şagirdlər və müəllimlər maraqlı çıxışlar etdilər, düşündürücü suallar verdilər. Görüş yüksək səviyyədə keçdi. Başçının müavini oturmuşdu, hər yarım saatdan bir zəng gəlirdi, görünür görüşü tez qurtarmaq tapşırığı verilirdi. Çox narahatsansa, prokurorluqdan, polisdən adam göndər, ÖZÜN DƏ GƏL OTUR DİNLƏ. BƏLKƏ ƏDƏBİYYATINIZ HAQDA BİLGİN ARTDI. BƏLKƏ ÖZÜN DƏ NƏSƏ ÖYRƏNDİN.
– Onların hamısının mənə hörməti var.
– Bəli. Bakıdan başçıya zəng vurub rayona, məktəbə gedəcəyimi dediyim gün şöbə müdirini çağırıb ki, ərizəni yaz get. Buna görə etiraz etdim, mənim görüşümə görə kimsə işdən çıxarılacaqsa, mən gəlmirəm, görüş də keçirməyəcəyəm, – dedim. Mənə inandırmaqa çalışdı ki, yox, mənim onunla ayrı problemim var. Ayrı nə haqq-hesabları olduğunu mən də bilirəm. Amma söhbətimizin əvvəlində söylədiyim kimi indi bu haqda danışmayacağam.
– Xeyr. Hətta Xəzər Aslanovla (Yardımlının keçmiş, Xızı rayonunun hazık icra başçısı – red.) aramızda narazılıq olsa belə, onun rəftarı indiki başçıyla müqayisəyə gəlməz. Xəzər Aslanov incik vaxtlarında da heç vaxt hörmətsizlik etməyib.
Hesab edirəm ki, buna bir reaksiya olmalıdır. Sözünün dalınıı-qabağını bilməyən, gündə bir hava çalan adamlar heç vaxt elə vəzifələrə qoyulmamalıdır. Çünki belə hallarda narazılıqlar yaranır.
– Bu idarəçilik sistemində dəyişiklik olmalıdır. İslahat deyirik, islahatın hansı şəkildə aparıldığına baxaq. Rayonların idarələri birləşdiriblər. Axı rayonların statusu dəyişməyib, qubernatorluq yaranmayıb, vahid rəhbərlik formalaşmayıb. Onda birdən-birə rayonların müxtəlif sahələrini niyə birləşdirirsiniz? Birləşdirmə o nəticəyə gətirir ki, mədəniyyət ocaqları, kitabxanalar yarıbayarı azalır. Mədəniyyət işçiləri iş yerlərini itirib işsiz qalırlar. Rayon əhalisinin əsas iş yeri məktəb, xəstəxana və mədəniyyət ocaqlarıdır. Camaatı niyə işsiz qoyursunuz? Bəlkə rayonlarımıza mədəniyyət lazım deyil? Hər şey öz-özünə paytaxta yığılır. Məcburi köçkünü Bakıya yığ, mədəniyyət ocağını Bakıya daşı, şəhər dözməz buna. Bununla dağ, sərhəd rayonları boşalır. Kəndləri qorumaq və abadlaıdırmaq siyasəti başqa cür olmalıdır, camaatı orada saxlamağın yolları düşünülməlidir. Proses isə bunun əksinə gedir.
– DAĞ RAYONUNUN TƏK ÜMİD YERİ TƏHSİLDİR. BU ÜMİDİ QIRMAQ OLMAZ. Yardımlı təhsilinin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün müəyyən təkliflərim var. Bununla bağlı Təhsil Nazirliyində görüşüb danışmaq istəyirəm.