Havaların istiləşməsi ilə birlikdə bazarlarda və küçə ticarətində meyvə-tərəvəz bolluğu yaşanır. Lakin eyni zamanda bu məhsullardan qaynaqlanan zəhərlənmə hallarında da artım müşahidə olunur. İstər pestisid qalıqları, istər düzgün saxlanılmayan məhsullar, istərsə də süni tez yetişdirilən tərəvəzlər sağlamlıq üçün real təhlükəyə çevrilib. Bu zəhərlənmə halları əsasən uşaqlar, yaşlılar və xroniki xəstəliyi olanlar üçün daha ağır nəticələnə bilir.
Bazarda satılan məhsullarda pestisid qalıqları necə yoxlanılır və nəzarət mexanizmləri effektivdirmi?
Süni tez yetişdirilən tərəvəz və meyvələrə necə tanınır və onlardan necə qorunmaq olar?
Qida təhlükəsizliyi ilə bağlı qurumların yay mövsümündə hansı nəzarət tədbirləri gücləndirilməlidir?
Yay mövsümündə meyvə-tərəvəzdən zəhərlənmə hallarının artmasının əsas səbəbləri nələrdir?
Məsələ ilə bağlı Tribunainfo.az-a açıqlama verən qida üzrə ekspert Fərid Səfərov bildirib ki,
çox aktual və vacib mövzuya toxunmusunuz. Yay aylarında meyvə-tərəvəz bolluğu ilə yanaşı, qida təhlükəsizliyi ilə bağlı ciddi risklər də artır.
F. Səfərovun sözlərinə görə, Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) bu sahəyə nəzarət edən əsas qurumdur.
– Pestisid qalıqlarının analizi: AQTA-nın müasir laboratoriyaları mövcuddur və təsadüfi şəkildə bazarlardan, ticarət obyektlərindən nümunələr götürülərək pestisid və digər kimyəvi qalıqlar analiz olunur.
– Risk əsaslı nəzarət: Yəni daha riskli məhsullara (xiyar, pomidor, çiyələk və s.) üstünlük verilir.
– Fitosanitar nəzarət: İdxal olunan meyvə-tərəvəzlərdə də pestisid səviyyəsinə baxılır.
Nəzarət olsa da, bütün məhsulları 100% əhatə etmək mümkün deyil. Kiçik kənd təsərrüfatı istehsalçıları və qeyri-leqal satışlar bu nəzarətdən yayına bilər. Cərimə və xəbərdarlıq tədbirləri tez-tez tətbiq olunsa da, bu, tam detektiv sistem deyil və sızmalar mümkündür.
Ekspert süni yetişdirilən məhsullar barədə qeyd edib ki, bu məhsullar əsasən kimyəvi gübrələr, hormonlar və ya süni işıqlandırma ilə tez böyüdülür. Aşağıdakı əlamətlərə diqqət yetirməklə müəyyən ipucları əldə etmək olar:
– Çox iri ölçü, lakin dad yoxdursa – bu, tez yetişdirilmə əlaməti ola bilər.
– Parlaq, cilalanmış görünüş – tez-tez mum və ya kimyəvi qoruyucularla örtülür.
– Eyniölçülü və eyni formada çox sayda meyvə/tərəvəz – bu, təbii deyil.
– Meyvənin içinin çox yumşaq və ya su kimi olması – erkən yetişdirilmənin əlamətidir.
Qorunma yolları:
– Yerli və mövsümə uyğun məhsullar seçin.
– Kənd məhsulları bazarlarından alın, lakin yenə də ehtiyatla.
– Yaxşı yuyulma və sirkə ilə durulama – pestisidlərin bir hissəsini azalda bilər.
– Meyvə-tərəvəzin qabığını soymaq bəzi hallarda kömək edir.
Yayda əsas risklər temperatur və gigiyena ilə bağlı olduğundan nəzarət də xüsusi yönümlü olmalıdır.
– Soyuq zəncirə nəzarət – daşınma və satış zamanı meyvə-tərəvəzin +25°C-dən yüksək temperaturda saxlanmaması təmin edilməlidir.
– Bazarlarda gündəlik yoxlamalar – əsasən açıq hava şəraitində satılan məhsulların təhlükəsizlik baxımından yoxlanması.
– Pestisid analizlərinin sıxlaşdırılması – xüsusilə yüksək riskli bölgələrdə və məhsullarda.
– Maarifləndirmə kampaniyaları – həm satıcılar, həm də alıcılar üçün.
– Etiket və mənşə nəzarəti – məhsulun haradan gəldiyi, necə yetişdirildiyi ilə bağlı məlumatlar izlənilməlidir.
Yay mövsümündə meyvə-tərəvəzdən zəhərlənmə hallarının artmasının əsas səbəbləri:
– İsti hava şəraiti – məhsullar tez xarab olur, bakteriyalar sürətlə çoxalır.
– Pestisid qalıqları – xüsusən düzgün yuyulmadıqda və ya istifadə qaydalarına əməl olunmadıqda.
– Məhsulun su ilə təması – yol kənarında və ya su ilə tez-tez isladılan məhsullar mikrobioloji baxımdan risklidir.
– Qeyri-rəsmi satış nöqtələri – sanitar normalara əməl olunmur.
– Süni yetişdirmə və gübrələmə – bəzi gübrələr və kimyəvilər tam udulmamış məhsulda qala bilər.
– Uşaqlar və yaşlılar – daha həssas immun sisteminə sahib olduqları üçün onlar üçün zəhərlənmə daha ağır nəticələnir.
Sağlam qidalanaraq sağlam yaşayın!
Söhbətləşdi: Dəniz Pənahova
