Azərbaycanın son onilliklərdə keçdiyi siyasi və inzibati inkişaf yoluna baxanda, bir anlayış daim səhnə arxasından səssiz, amma güclü şəkildə görünür: “Mehdiyev məktəbi”. Bu, sadəcə bir şəxsə aid anlayış deyil – bir idarəçilik fəlsəfəsi, bir düşüncə modeli, hətta bir bürokratik mədəniyyətdir.
Bu məktəbin əsas xüsusiyyəti şəffaf idarəçilikdən çox nəzarət mədəniyyətinə, təşəbbüsdən çox tabeçiliyə, məsuliyyətdən çox özünüqoruma instinktinə əsaslanmasıdır.
Ramiz Mehdiyev illərlə formalaşan inzibati modelin memarı kimi yadda qaldı. Onun rəhbərlik etdiyi sistemdə məmur obrazı “icraçı” deyil, “müdafiəçi” idi – dövlətin deyil, kreslonun müdafiəçisi.
Bu, siyasi elitanın dərin təbəqələrinə qədər yayılmış bir kod idi: özünü qorumaq – xidmətdən üstün dəyər.
Məmurlar üçün əsas vəzifə təşəbbüs göstərmək yox, səhv etməmək idi.
Nəticədə idarəetmə təkamülü dayanır, yaradıcılıq və fərqli baxışlar “risk” kimi qiymətləndirilirdi.
Formal olaraq ölkədə modern idarəçilik modelləri tətbiq olunur: ASAN xidmət, rəqəmsal hökumət, açıq hökumət təşəbbüsləri və s.
Amma inzibati təfəkkürün dərin qatlarında Mehdiyev dövrünün qorxu mexanizmləri hələ də yaşayır:
Tənqidə dözümsüzlük,
“Yuxarının göstərişini gözləmək”,
Vətəndaşa xidmət yerinə “vətəndaşdan qorunmaq”.
Bu, artıq fərdlərin problemi deyil, sistem refleksidir. Məmur sistemi illərlə elə qurulub ki, orada “təşəbbüs” bəzən “təhlükə” kimi görünür.
Ramiz Mehdiyev özünü “ideoloq” kimi təqdim edirdi. Onun yazılarında “dövlətin intellektual idarəçiliyi”, “elmi əsaslı siyasət” kimi anlayışlar tez-tez işlədilirdi.
Lakin reallıqda bu “elmi model” qapalı və ierarxik sistemin legitimləşdirilməsi idi.
İntellektual diskurs – monoloqa çevrildi.
Düşüncə azadlığı – “xəyanət” kimi yozuldu.
Akademiklik – hakimiyyətin ideoloji qalxanına çevrildi.
Beləcə, Azərbaycan idarəçiliyində düşüncə ilə davranış arasında uçurum yarandı.
Sistem düşünənləri yox, uyğunlaşanları irəli çəkdi.
Son illərdə dövlət idarəçiliyində bir sıra islahatlar aparılıb. Yeni nəsil kadrlar, gənc nazirlər, innovativ yanaşmalar görünür. Amma sistemin dərin qatlarında köhnə reflekslər hələ də fəaliyyət göstərir.
Bir çox məmur üçün əsas prioritet şəxsi riskdən uzaq durmaqdır, ictimai məsuliyyət yox.
Bu, inzibati strukturun təbiətində qalır: o, dəyişmir – yalnız adaptasiya olunur.
Mehdiyev dövrünün ən təhlükəli miraslarından biri – ictimai tənqidin qorxulu görünməsi idi.
Media və vətəndaş cəmiyyəti “idarə olunan” çərçivəyə salındı. Bu gün isə həmin mədəniyyətin kökləri hələ də bəzi strukturlarda hiss olunur: açıq müzakirə yox, nəzakətli səssizlik.
Ramiz Mehdiyevin siyasi portreti artıq tarixə çevrilib, amma onun formalaşdırdığı məmur təfəkkürü hələ də dövlət idarəçiliyinin səssiz genetik kodu kimi qalır. Əsl islahat yalnız strukturların deyil, şüurun yenilənməsi ilə mümkündür. Yeni dövrdə məmurun uğuru kreslonu qorumaqda deyil, xalqın inamını qazanmaqda ölçülməlidir.
Tribuna araşdırma qrupu
