3 il əvvəl İraqın ikinci böyük şəhəri Mosulu işğal etməklə dünyanın diqqətini öz üzərinə çəkən İŞİD hazırda İraq və Suriyada sürətlə mövqelərini itirir. Görünən odur ki, Astana razılaşmasına əsasən İŞİD-in Suriyada məhv edilməsi sürətlə davam edir.
3 il əvvəl İraqın ikinci böyük şəhəri Mosulu işğal etməklə dünyanın diqqətini öz üzərinə çəkən İŞİD hazırda İraq və Suriyada sürətlə mövqelərini itirir. Görünən odur ki, Astana razılaşmasına əsasən İŞİD-in Suriyada məhv edilməsi sürətlə davam edir.
Ancaq indi gündəmin əsas sualı İŞİD-in bundan sonrakı taleyidir. Bundan sonra, yəni Suriya və İraqda nəzarət etdiyi əraziləri itirdikdən sonra İŞİD hansı taktikanı seçəcək? Mütəxəssislər iki əsas variant üzərində dayanır. Əslində hər iki variantın davam etdirilməsi də realdır. Birinci variant İŞİD-in yer altına” çəkilməsidir. Digər terror qruplaşmaları kimi İŞİD-in də ən son çarəsi “yer altına çəkilmək” olacaq. Yəni qruplaşma torpaqlarını itirdikdən sonra gizli fəaliyyətə keçə, daha əvvəl “əl-Qaidə” terror təşkilatının həyata keçirdiyi taktikadan istifadə edərək varlığını terror hücumları ilə davam etdirə bilər. Bu isə o deməkdir ki, dünyanın istənilən ölkəsi İŞİD-in potensial hədəfinə çevrilə bilər.
Bunun üçün İŞİD-in hətta günü bu gün böyük canlı qüvvəsi var. Bəzi mənbələrə görə, İraq və Suriyada 30, hətta 40 minə yaxın İŞİD üzvü əcnəbi terrorçunun olduğu ehtimal edilir. Bununla da İŞİD həm adıçəkilən ölkələrdə, həm də digər ölkələrdə gizli terror-təxribat fəaliyyətləri həyata keçirə bilər.
İkinci variant isə İraq və Suriyada mövcud olan sistemi başqa bir ölkəyə daşımaqdır. Məlum olduğu kimi, hazırda Yəməndə, Nigeriyada, Şimali Afrika – Misir və Liviyada, o cümlədən Filippində İŞİD-ə beyət edən silahlı terror təşkilatları var ki, hələ də aktivdir. Ancaq indi çox da dilə gətirilməyən, amma dünya ölkələrini narahat edən ən əsas məqamlardan biri İŞİD üzvlərinin dünyaya səpələnməsi təhlükəsidir.
Bu yaxınlarda MDB antiterror mərkəzi də bu barədə xəbərdarlıq edib. İŞİD üzvlərinin yenidən öz vətənlərinə geri qayıtması özləri ilə birlikdə vətənlərinə terror və savaş riski də gətirir deməkdir. Son aylarda Rusiyada və Avropada artan terror hücumlarının bir səbəbi də budur. Çünki geri dönən İŞİD üzvləri hətta qruplaşma ilə bağlarını qoparsalar belə (bu ehtimal nə qədər zəif olsa belə) onların terror və cinayət riski daşıyıcıları olması faktdır. Bu səbəbdən artıq Rusiya və Avropa ölkələri kimi birbaşa İŞİD-lə mübarizə cəbhəsində yer alan ölkələr həyəcan təbili çalırlar.
Azərbaycan artıq 3 ildir ki, bu təhlükəyə qarşı preventiv addımlar atmağa çalışır. Qanunlar sərtləşdirilib, geri qayıdan (təsbit edilən) İŞİD üzvləri yaxalanaraq mühakiməyə cəlb olunur. Ancaq risk hələ də güclüdür. Çünki burada və Yaxın Şərqdə nə qədər azərbaycanlının bu təşkilata qoşulduğu dəqiq bilinmir.
Təhlükəsizlik eksperti Arzu Nağıyev “Yeni Müsavat”a açıqlamasında bildirdi ki, Azərbaycan hökumətinin geri qayıdan terrorçularla bağlı mövqeyi açıqdır. Ekspert deyir ki, geri qayıdanlar həbs olunur: “Məlumdur ki, bu şəxslər Azərbaycana qayıdarlarsa, Cinayət Məcəlləsinin müvafiq maddəsinə əsasən, daha doğrusu, qanunvericiliklə nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələri və ya qrupları yaratmada iştiraka görə cinayət məsuliyyətinə cəlb ediləcəklər. Bundan başqa, öz qanunsuz fəaliyyətlərini davam etdirmək məqsədləri olsa, artıq müxtəlif maddələrlə də cinayət işləri açılacaq. Məhz bunu dərk edən həmin şəxslər öz radikal fikirlərindən əl çəkməsələr, təbii ki, məsuliyyət daşıyacaqlar”.
Ancaq eyni zamanda A.Nağıyevin fikrincə, İraqda və Suriyada döyüşmüş azərbaycanlıların hamısının Azərbaycana qayıtması inandırıcı deyil. Ekspertə görə, onların bir çoxu başqa ölkələrə üz tuta bilər: “Digər məsələ də ondan ibarətdir ki, artıq bu şəxslər tək Suriya və İraqla məhdudlaşmırlar. Məlum olduğu kimi, demək olar ki, dünyanın bir çox ölkələrində bu şəxslərdən terror və digər cinayətlərdə vasitə kimi istifadə edirlər. Buna görə də onların Azərbaycana qayıtması o qədər də vacib məsələ deyil. Çünki artıq bu şəxslər haqqında müvafiq orqanlar məlumatlıdır. Düşünürəm ki, hüquq-mühafizə və xüsusi xidmət orqanlarının üzərinə böyük məsuliyyət düşür və bu şəxslərin aşkarlanması, qanunsuz fəaliyyətlərinin araşdırılması, leqallaşdırılması və neytrallaşdırılması mühüm bir amildir. Çünki Azərbaycanın şimal sərhədlərində, Rusiyada, Şimali Qafqazda İŞİD-ə beyət edən terror qrupları var, təbii ki, bu da təhlükəsizliyə təhdiddir. Bundan başqa, İŞİD üzvləri və ya tərəfdarları tək Suriyada və İraqda döyüş əməliyyatlarında iştirak etmirlər, onların başqa missiya hətta keçirən tərəfdarları da var”.
