Son illərdə mobil telefonların və internetin geniş yayılması ev telefonlarının istifadəsini xeyli azaltdı. İnsanlar daha çox smartfonlar vasitəsilə əlaqə saxlayır, mesajlaşır və video zəng edirlər. Ev telefonları isə təkcə bəzi ofislərdə və yaşlı nəsil arasında qalıb. Bu tendensiya göstərir ki, ev telefonları gündəlik həyatdan yavaş-yavaş çıxır və tarixə qovuşa bilər. Texnologiya inkişaf etdikcə köhnə ünsiyyət vasitələrinin əhəmiyyəti azalır.
Ev telefonları tamamilə ləğv edilə bilər?
Məsələ ilə bağlı Tribunainfo.az-a açıqlama verən İnformasiya Texnologiyaları üzrə mühəndis-tədqiqatçı, Azərbaycan Kibertəhlükəsizlik Təşkilatları Assosiasiyasının (AKTA) eksperti Bəhruz Əliyev bildirib ki, ev telefonlarının köhnəlməsi və dünyada müəyyən bölgələrdə tamamilə ləğv olunması mümkündür.
B. Əliyevin sözlərinə görə, bu, universal və ani proses olmayacaq. Nə dərəcədə mümkün olduğu, hansı maneələr yarana biləcəyi və hansı amillərin bu prosesi sürətləndirə biləcəyi barədə araşdırma və müşahidələrimi bölüşə bilərəm.
“Mobil telefonlarla insan istənilən yerdə zəng edə bilər, evə bağlı qalmaq məcburiyyəti yoxdur. İnternet, mesajlaşma, video zənglər və s. bütün əlaqə növləri bir cihazda cəmlənib. Smartfonların və mobil şəbəkələrin əlçatanlığı, bu keçidi sürətləndirib. Sabit telefonların köhnə mis xətləri böyük saxlanma xərcləri yaradır. Telekom şirkətləri getdikcə bu xətləri saxlamağın səmərəliliyini şübhə altına alırlar. Ənənəvi xətlər yerini IP (VoIP) texnologiyaları və şəbəkə əsaslı səs xidmətlərinə (digital voice) verir. Xüsusilə gənc nəsillər zəng etməkdən çox mesajlaşma və sosial media istifadə edir. Bəzi ölkələr mis xətlərin söndürülməsi planları hazırlayıblar. Məsələn, İngiltərədə köhnə analoq şəbəkənin 2025-ci ildə tamamən söndürülməsi gözlənilir. Şəhər yerlərində yüksək sürətli internet və mobil şəbəkə olduğu üçün sabit telefonlara tələbat daha tez azalacaq. Lakin ucqar bölgələrdə, dağlıq ərazilərdə və mobil/internet infrastrukturu zəif olan yerlərdə sabit telefon hələ uzun müddət istifadə edilə bilər. Həmçinin, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə infrastruktura investisiya etmək çətin olduqda keçid gecikə bilər.
Ev telefonlarının tamamilə ləğv olunması texniki baxımdan mümkündür, ancaq bu, tədrici, mərhələli və çoxsaylı şərtlərə bağlı bir proses olacaq. Köhnə mis xətlər tamamilə sökülməli və ya funksiyasını itirərək, yerinə fiber, IP və şəbəkə əsaslı sistemlər gətirilməlidir. Ölkəmizdə də fiber əsaslı telefon sisteminə keçidi müşahidə etmək olar.
Beləliklə, bəzi ölkələrdə və regionlarda sabit telefonlar get-gedə arxa plana keçib. Lakin “tamamilə sıfır sabit xətt” qlobal miqyasda bir neçə onillik tələb edə bilər. Məsələn, ABŞ-da ev telefonlarının istifadəsi ciddi şəkildə azalıb: indiki vaxtda “wireless-only” (yalnız mobil telefonu olan) evlər çox böyük pay alıb. Telekom şirkətləri mis xətlərin bakımı xərclərinin yüksək olması və texnoloji köhnəlmə səbəbi ilə bu xidmətləri tədricən dayandırmaq istəyirlər. Ev telefonlarının istifadə faizi çox sürətlə azalır və bir çox yerdə onlar artıq qalıq texnologiyaya çevrilib. Regiondan, ölkədən, infrastrukturdakı fərqlərdən və məqsədlərdən asılı olaraq, bəzi ərazilərdə sabit telefonlar hələ uzun müddət qalacaq. Tamamilə ləğv edilməsi mümkündür, amma bu, sistemli, planlı və mərhələli proses olacaq, müxtəlif sosial və texniki çatışmazlıqlar nəzərə alınmalıdır. Müşahidələr və araşdırmalarıma görə mənim proqnozum odur ki, növbəti 20 il ərzində bir çox ölkədə sabit(mis) telefon xətləri artıq əsas xidmət hesab edilməyəcək, amma heç bir sabit telefon qalmayacaq statusuna gəlmək daha uzun çəkə bilər”.
Dəniz Pənahova
