Ermənistanda məktəblərdə rus dilində təhsil ləğv edilib və rus dili xarici dil kateqoriyasına daxil olunub.
Bizim məktblərdə isə rus dili ancaq rus bölmələrində tədris olunur, ancaq iş görüşmələrində rus dili biliyi tələb olunur. Əgər Azərbaycan bölmələrində rus dili tədris olunmursa bunun kökündə Sovet dönəmindən qalma rus dili populyarlıq qazanması ilə insanlar bunu prestij hesab etməsi yatırmı nəinki təlabat? Bununla bağlı hansı addımlar atıla bilər?
Bu barədə Tribunainfo.az-a danışan təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirib ki, ilk növbədə qeyd edim ki, Ermənistanda rus dilində təhsilin ləğvi və rus dilinin xarici dil kimi qəbul edilməsi post-sovet məkanında dil siyasətinin dəyişməsinin bir hissəsidir. Azərbaycanda isə vəziyyət fərqli olsa da, bəzi oxşarlıqlar mövcuddur.
Ekspertin sözlərinə görə, Azərbaycanda rus dili əsasən rus bölmələrində tədris olunur və bu bölmələrdə təhsil almaq uzun müddətdir ki, prestijli hesab olunur. Bu populyarlığın kökündə həm tarixi, həm də sosial səbəblər dayanır. Amma müasir tələbat və iş bazarındakı reallıqlar nəzərə alınarsa, rus dilinin tədrisi ilə bağlı məsələlərə daha strateji yanaşmaq lazımdır.
“Məsələnin Kökündə Dayanan Səbəblər:
Sovet İrsi və Rus Dilinin Tarixi Əhəmiyyəti: Sovet dövründə rus dili həm təhsilin, həm də ictimai-siyasi həyatın əsas dili idi. Bu dövrdə rus dilində təhsil almaq yalnız bir seçim yox, bir zərurət idi. Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra rus dili tədricən təhsilin bəzi sahələrindən çıxarılsa da, Sovet dövründən qalan “prestijli” təhsil anlayışı bu günə qədər davam edir. Valideynlər və işəgötürənlər arasında rus dilini bilmək bir üstünlük kimi qəbul edilir, çünki işgüzar mühitdə rus dili biliyi tələb oluna bilir.
Rus Dilinə Tələbata Nisbətən Yüksək Prestij: Rus dilinə olan tələbat əsasən Sovet dövründən qalan təsir və prestij anlayışına əsaslanır. Sovet sonrası illərdə də ölkənin iş dünyasında və diplomatik əlaqələrində rus dili əhəmiyyətli rol oynayıb. Buna görə də rus dilinin prestij olaraq qalması təbii haldır. Amma müasir dövrdə qlobal dildə (ingilis dili kimi) artan tələbata baxmayaraq, bəzi peşəkar sahələrdə rus dili üstünlük olaraq qalır.
İş Görüşlərində Rus Dilinin Əhəmiyyəti: İş dünyasında, xüsusilə ticarət və diplomatik əlaqələrdə rus dili bilikləri tələb oluna bilər. Bu, Azərbaycanın coğrafi mövqeyi, tarixi əlaqələri və rusdilli ölkələrlə mövcud əməkdaşlığı ilə bağlıdır. Şirkətlər, xüsusən Rusiya və digər MDB ölkələri ilə işgüzar əlaqələr qurduqda, rus dili bilən işçilərə ehtiyac duyurlar.
Atıla Biləcək Addımlar:
Rus Dilinin Xarici Dil Kimi Tədrisi: Azərbaycan bölmələrində rus dilinin xarici dil kimi tədrisinin genişləndirilməsi müzakirəyə çıxarıla bilər. Hal-hazırda Azərbaycan məktəblərində rus dili əsasən rus bölmələrində tədris olunur, amma xarici dil kimi geniş tədris olunması şagirdlərə əlavə dil bacarıqları qazandıra bilər. Bu, həm iş bazarında tələb olunan dil biliklərini artırar, həm də şagirdlərin çoxdillilik bacarıqlarını inkişaf etdirər.
Dil Təhsili İslahatları: Dil təhsili sahəsində islahatlar aparmaq mümkündür. Rus dili təhsili ilə yanaşı, ingilis dili kimi qlobal dillərin daha əhatəli və effektiv tədris olunması təmin edilə bilər. Bu, Azərbaycan məktəblərində xarici dil tədrisinin balanslaşdırılmasına kömək edər. Məktəblərdə şagirdlərə çoxdillilik təhsili verilməsi qlobal iş bazarına çıxışı asanlaşdırar və dil diversifikasiyasını təmin edər.
Rus Dili Əvəzinə Alternativ Dil Seçimləri: Şagirdlərə müxtəlif dillərdən seçim etmək imkanı verilməli, rus dili və digər xarici dillər (ingilis, fransız, alman və s.) arasında seçimləri genişləndirmək vacibdir. Bunun üçün məktəblərdə xarici dil müəllimlərinin hazırlığı artırılmalı, müasir dil tədrisi metodları tətbiq edilməlidir.
Rus Dilinin İş Bazarında Tələbatının Təhlili: Dövlət və özəl sektor tərəfindən rus dilinə tələbatın miqyaslı təhlili aparılmalıdır. Belə bir təhlil, həqiqətən də iş dünyasında rus dilinə olan tələbatın nə qədər olduğunu, hansı sahələrdə bu dilin üstünlük təşkil etdiyini və dil təhsilinin əmək bazarı ilə uyğunluğunu müəyyən edər.
İctimai Maarifləndirmə və Tədqiqatlar: Rus dili biliklərinin prestij kimi qalmasının səbəbləri və nəticələri barədə ictimai tədqiqatlar aparıla bilər. İnsanlar arasında tələbatın reallıqlara nə qədər uyğun olduğunu, rus dilini prestijli hesab edənlərin niyə bu yanaşmaya sahib olduqlarını öyrənmək bu sahədə daha doğru addımların atılmasına yardım edər.
Beləliklə, Azərbaycanın təhsil sistemi çoxdilliliyi dəstəkləmək üçün islahatlar həyata keçirməlidir. Rus dilinin yalnız prestij olaraq deyil, ehtiyac əsasında tədris olunması və digər xarici dillərlə balanslaşdırılması tədris keyfiyyətini artıracaq və şagirdləri müasir iş bazarına daha yaxşı hazırlayacaqdır. Dil təhsili müasir tələblərə uyğunlaşdırıldıqda, ölkənin gənc nəsilləri həm lokal, həm də qlobal miqyasda rəqabətqabiliyyətli ola biləcəklər”.
Dəniz Pənahova
