GMOların ətrafında, xüsusilə qida olaraq istifadəsi mövzusunda dünyada qızğın mübahisə getməkdədir. Üzərində anlaşmazlıq olan əsas məsələlər, GMO qidanın müvafiq şəkildə etiketlənməsi, dövlət tənziminin bu işdə rolu, GMO məhsullarının insan sağlığı və ətraf mühit üzərindəki təsiri, pestisid müqaviməti, aqronomiya və dünya əhalisini qida ilə təmin etmə prosesinə təsiri ətrafında cəmləşir. Bəs geni dəyişmiş qidalar hansı fəsadlara səbəb olur? Azərbaycan ən çox çörək istifadə edən ölkələr sırasındadır. Çörəyin, buğdanın vir zamanlar faydası olduğu halda indi çörəyi az istifadə etməyi tövsiyyə edirlər. Kökündə isə yediyimiz saxta çörək yatır. Bununla, saxta qidalarla necə mübarizə apara bilərik?
Tribunainfo.az-a açıqlama verən Qida təhlükəsizliyi Hərəkatının rəhbəri, Sağlam qidalanma mütəxəssisi Məhsəti Hüseynova bildirib ki, dünyada bir çox statistikaya görə, dünya əhalisinin sayının artmasını səbəb göstərərək aclığa çarə olaraq eyni zamanda iqlim dəyişikliyi ilə əlaqədar bir çox yerlərdə quraqlığa davamlı olsun deyə 1943-cü ildə, İkinci Dünya müharibəsindən sonra buğdanın tərkibi ilə oynanıldı.
Mütəxəssisin sözlərinə görə, daha çox məhsuldarlıq baxımından dayanıqlı, davamlı ola bilməsi üçün geni dəyişdirilmiş buğdalar yetişdirildi.
“Bu gün də artıq günümüzdə həmin buğdalardan istifadə olunur. Bu buğdalar olana qədər çölyak xəstəliyi kimi bir xəstəliyi tanımasalar da bu gün artıq çölyak xəstəliyindən əziyyər çəkən çox insan var. Buna da səbəb məhz geni dəyişdirilmiş buğda cə tərkibində qulitenin həddindən artıq çox olmasıdır. İnsan sağlamlığına vurduğu zərərlərdir. Xüsusilə də həmin buğdaların da artıq emal prosesi keçərək kəpək və rüşeym qismindən ayrılaraq “əla növ” buğda unu halına gətirilməsi belə onun tərkibindəki vacib elementlərin artıq yoxa çıxması ilə nəticələnir. Bu da insan orqanizmində müəyyən fəsadların yaranmasına səbəb olur. Eləcə də buğdanın kəpəklə rüşeym qismində olan prolinisin maddəsi var ki, bu maddə həm xərçənglə mübarizədə əsas rol oynayan maddələrdən biridir. Həm də xərçəngin yaranmasının qarşısını alır.
Amma bu gün “əla növ” sort olan buğdalarda həmin maddədən tamamilə yoxsuldur.
Bir çox insanlar həmin buğdadan hazırlanmış məhsulları qəbul edərkən hər hansı bir ciddi problemlə üzləşməsələr belə qluten dirənci eyni zamanda orqanizmdə müxtəlif ağrılar, baş ağrıları, qan azlığı kimi problemlərə səbəb olur. Əvvəllər baş ağrısı daha yuxarı yaşlı adamlarda görülürdüsə bu gün bir çox aşağı yaşlı uşaqlarda belə baş ağrısından əziyyət çəkmə eləcə də dəri xəstəlikləri, immun sisteminin aşağı düşməsi, hormonal balansın posulması və bir çox xəstəliklər günümüzdə günü-gündən çoxalmaqdadır və daha erkən yaşa enməkdədir ki, burada da gündəlik istifadə olunan buğdanın fəsadlarını da qeyd etmək olar.
Məhz bu prosesi aradan qaldırmaq üçün dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində bir çox fəaliyyətlər görmək istəyirlər. Burada da əsasən buğdanın tərkibinin zənginləşdirilməsi, qan azlığına çarə olması üçün əlavə dəmir elementlərinin əlavə olunması digər vitamin və minerallarla zənginləşdirilməsi kimi məsələlər ortaya qoyurlar. Eləcə də bir neçə il öncə Azərbaycanda da bu məsələ qaldırılsa da hələ tam öz həllini tapmayıb.
Yaxşı olar ki, ümumiyyətlə nəinki buğdada eləcə də bütün qida məhsullarında biz daha çox yerli, geni və tərkibi ilə çox oynanılmayan mövsümü qida məhsullarından istifadə edək. Bu həm bitki mənşəli həm də heyvan mənşəli məhsullara aiddir. Bununla bağlı da artıq həm Kən Təsərrüfatı Nazirliyi həm Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi eyni zamanda da aidiyyatı qurumlar birlikdə çalışmalıdırlar. Çünki bu kimi hallar oıduğu kimi davam etdikdə günü-gündən yaranan xəstəliklər, qidadan sonra yaranan ağırlıq, şişkinlik, narahatlıq, iştahsızlıq yaxud da həddindən çox yemək, saç tökülmələri, depressiyaya meyllilik çoxaldıqca bu qidaların tərkibində, xüsusilə də gündəlik istifadə olunan qidaların tərkibinin yetərincə makro və mikro elementlərlə zəngin olmamasından qaynaqlanır ki, həmin buğdadan hazırlanan qidaları tez -tez qəbul etdikcə artıq piylənməyə obeziteyə, şəkərli diabetə belə gətirib çıxarır.
Sağlam olmaq istəyiriksə mümkün qədər həmin buğdadan hazırlanan qidalardan uzaq duraq. Yaxud da ondan hazırlayırıqsa ən azından acıtması üçün təmiz, təbii mayalardan istifadə edərək tərkibinə digər toxumların qatılmasını təmin edərək onun zənginləşdirilməsinə səbəb olaq ki zərəri minimuma endirmiş olaq”.
Dəniz Pənahova
