Rusiyanın Ukraynaya hücumunun davam etdiyi bir zamanda Qərb davamlı olaraq Rusiyaya sanksiyalar tətbiq edir. Hər iki ölkənin Azərbaycanla sıx ticari-iqtisadi əlaqələrinin olduğunu nəzərə alsaq, Rusiya-Ukrayna müharibəsi Azərbaycan iqtisadiyyatına da təsirsiz ötüşməyəcək.
Rusiya Hökumətinin sədri Mixail Mişustin inkar etsə də, təkcə xarici şirkətlərin ölkəni tərk etməsi səbəbindən artıq yüz minlərlə iş yeri bağlanıb. Rusiyada ərzaq almaq üçün uzun növbələr yaranmağa başlayıb. Həmçinin əmək haqları, gəlirlər sürətlə azalır. Ölkə iqtisadiyyatı kiçilir. Rubl dəyərdən düşür. Demək, bir azdan oradakı azərbaycanlılara işləmək sərf etməyəcək, Azərbaycana pul göndərişləri azalacaq. Soydaşlarımızın ölkəyə geri dönüşü başlaya bilər.
Rusiyadakı soydaşlarımızın kütləvi qayıdışı mümkündürmü? Azərbaycanın əmək bazarı bu köçə nə dərəcədə hazırdır? Dövlət səviyyəsində hansısa ön tədbirlər görülürmü və bu tədbirlər nəyi nəzərdə tutmalıdır?
Rusiyanın ilk ciddi sanksiyalarla üzləşməsi 2014-cü ildə də baş vermişdi. Krımın ilhaqından sonra rubl kəskin ucuzlaşmış, rubl iki dəfədən çox dəyərdən düşmüşdü. Dia.az-ın məlumatına görə, iqtisadçı Natiq Cəfərli “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, 2014-cü ildə Rusiya sanksiyalara məruz qaldıqda azərbaycanlıların əksəriyyəti Vətənə qayıtmağa tələsmədilər: “Rusiya çox ağır vəziyyətlə üz-üzə qalmışdı. Ümumi daxili məhsul 5%-ə düşmüşdü. İqtisadi çətinliklər yaşandı. Bir müddət sonra isə vəziyyət düzəldi. İndiki durumda da kimin imkanı yaxud ehtiyat pulu varsa, gözləmə mövqeyi tutacaqlar. Azərbaycana gəlib işsiz qalmaqdansa, səbirli olmaq daha məntiqlidir. Proses uzun çəksə, problemlər dərinləşsə, böhran dalğalarının ard-arda olması ehtimalını nəzərə alsaq, on minlərlə soydaşımız Azərbaycana dönməklə bağlı qərar verə bilər. Ölkə iqtisadiyyatı və əmək bazarı buna hazır deyil.
Zatən ölkədə işsizliklə bağlı problemlər var. İşsizlik dalğası yarana, sosial problemlər arta bilər. Bunları nəzərə alaraq, fevralın 24-dən Nazirlər Kabineti yanında böhran masasının qurulması ilə bağlı təklif verdik ki, həm Ukrayna, həm də Rusiyanı tərk edən və Azərbaycana gəlmək istəyən soydaşlarımızın problemlərinin həlli ilə bağlı yeni təklif proqramları, yeni biznes imkanlarının yaradılmasını ehtiva edən bir proqram hazırlanmalıdır. Təəssüf ki, bununla bağlı ən azı hökumət tərəfindən ciddi müzakirənin, addımların olduğunu görmürük. Biz qəfil yaxalana bilərik. Xəbər gələ bilər ki, 10 minlərlə, 100 minlərlə soydaşımız Azərbaycana gəlmək istəyir, sərhəddə toplaşıb, lakin ölkə buna hazır deyil. Bu masa sürətlə qurulmalıdır, əlaqədar qurumlar koordinasiyalı şəkildə problemlərin həlli ilə bağlı müvafiq istiqamətlər müəyyənləşdirməlidirlər. İmkanı olan soydaşlarımız ən azı ilin sonuna qədər gözləyəcəklər”.
Ekspertin fikrincə, azərbaycanlıların üz tutduğu ölkələr arasında Qazaxıstan ön sıradadır: “Əvvəl Belarusa köçürdülər, indi Belarus da sanksiyalarla üzləşib. Qazaxıstanda isə biznes şəraiti bizdən yaxşıdır. Azərbaycanda orta və kiçik sahibkarlığın inkişafı ilə bağlı xüsusi yanaşma tətbiq etməliyik. Qazaxıstanda ölkənin ərazisi çox genişdir, ərazisinə görə dünyanın 9-cu ölkəsidir. Şəhərlərdə sıxlıq bizdəki kimi deyil, iş yeri tapmaq şansı bizdən daha yaxşıdır. Bazar dinamik inkişaf edir. Çin ilə sərhəd olduğu üçün birbaşa biznes əlaqələri qurmaq daha asandır.
Fevralın 21-də Moskvada Azərbaycan və Rusiya prezidentləri tərəfindən imzalanmış ölkələrarası bəyannamənin 43 bəndindən 12-si iqtisadi əlaqələr, iqtisadi sahədə əməkdaşlıq məsələlərini əhatə edir. İki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin təxminən 3 milyard olduğunu nəzərə alsaq, mövcud durumda iqtisadi münasibətlər üçün hər hansı risk yaranması ehtimalı mümkündür”.
Natiq Cəfərli hesab edir ki, bəyannaməyə uyğun olaraq müqavilələrin bağlanması yaxın zamanda mümkün görünmür: “Sanksiyalardan əlavə, Rusiya hökuməti ərzaq məhsullarının ixracı ilə bağlı Gömrük İttifaqı və Avrasiya İttifaqına daxil olan ölkələrə belə məhdudiyyətlər tətbiq etdi. Buna görə də müqavilələr bağlanmış olsa belə, bu məhdudiyyətlərə görə Rusiyadan ticarət dövriyyəsi xeyli zəifləyəcək. Builki ticarət dövriyyəmiz keçən ilkinə nisbətən xeyli aşağı düşəcək. Hətta düşünürəm ki, iki dəfə azalması ehtimalı var”.
