Bəzən həvəsli, bəzən depressiv olur.Həddindən artıq emosiyalar arasında sürətli, nəzarətsiz keçidlərə səbəb olması ilə tanınan bipolyar pozğunluq uşaqlarda nadir hallarda müşahidə edilir.
Tribunainfo.az-ın araşdırmasına görə, manik depressiv xəstəlik kimi də tanınan bipolyar pozğunluq dünyada 60 milyondan çox insanda müşahidə olunur.
Xəstələr arasında uşaqlar da var… Ancaq uşaqlarda simptomlar böyüklərdən fərqli olduğundan diaqnozu çətinləşdirir. Bəzi hallarda diqqət çatışmazlığı hiperaktivlik pozuqluğu (DEHB) ilə qarışdırılır.
Daha çox iyirminci yaşlarda əlamətlər göstərən bu xəstəliyin uşaqlarda rastlanma nisbəti 1 faizdən aşağıdır.Ümumilikdə depressiya və maniya kimi iki fərqli ekstremal emosional vəziyyətə uşaqlarda daha az rast gəlindiyini deyə bilərik, yəni epizodik keyfiyyət məhduddur.
Bipolyar pozğunluq adətən yeniyetməlik, gec yeniyetməlik və yetkinlik dövründə baş verir.
Beləliklə, yeniyetmələrdə manik depressiv xəstəliyin əlamətləri hansılardır?
Maniya dediyimiz dövrdə əhval-ruhiyyədə kəskin dəyişikliklər, xüsusən də həddindən artıq danışıq, yatmamaq. Özünə hörmətin inkişafının azalması və özünə hörmətin şişirdilmiş artması olaraq təyin etdiyimiz coşğunluq. İmpulsiv davranışlar bu dövrdə həddindən artıqdır alış-veriş. Zarafat etmək, yersiz və balanssız zarafat etmək, narahatedici davranışlarda olmaq, tez hirslənmək, düşüncə sürətinə yetişə bilməmək kimi bir çox simptomlar var. Maniyanı, kənardan baxıldığında ətraf mühit tərəfindən başa düşülən coşğunluq, nəzarətsizlik və balanssızlığın olduğu ağır bir ruhi vəziyyət olaraq təyin edə bilərik.
Bir epizod müəyyən dövrlərdə baş verir və ən azı bir həftə davam edir. Müalicə edildikdə, epizod yox olur. Maniya aradan qalxdıqdan və müalicə olunduqdan sonra yenidən depressiya dövrü baş verə bilər. Artıq bir çoxumuz depressiya haqqında bilirik. Deyək ki, mənəviyyatımızın əhəmiyyətli dərəcədə depressiyaya uğradığı, kədərli bir vəziyyətə düşdüyü, depressiyaya düşdüyü, insanın ümumiyyətlə istəksizləşdiyi və həyatdan zövq almadığı, yuxusunun və iştahının çox pozulduğu, dəyərsizlik hisslərinin olduğu kədərli bir vəziyyətdir. Maniyadan sonra depressiv dövrlər baş verir və bu, bir dövrədə davam edir.
Uşaqlarda diaqnoz qoymaq niyə çətindir?
Həm xəstəliyin nadir olması, həm də simptomların fərqli olması uşaqlarda diaqnozu çətinləşdirir. Bəs, uşaqlarda hansı fərqlər görünür?
Adətən iyirminci yaşlarda əlamətlər göstərən bu xəstəliyin uşaqlarda rastlanma nisbəti 1 faizdən də azdır… Ümumiyyətlə, uşaqlarda depressiya və maniya kimi iki fərqli ekstremal emosional vəziyyətin daha az müşahidə edilir və bir-birinə bənzər əlamətlər görünür, yəni epizodik keyfiyyət məhduddur. Ümumiyyətlə, simptomların bir-birinə yaxından davam etdiyi bir dövrü nəzərdə tutulur. Uşaqlarda bir-birinə qarışan depressiya və maniya dövrlərinin şəklini görmək daha çox olur. Bilirik ki, psixotik əlamətlər dediyimiz aldanma və hallüsinasiyalar, yəni olmayan şeyləri görmək və ya eşitmək uşaqlarda daha çox olur, eşitmə halüsinasiyaları isə uşaqlarda daha çox özünü göstərir. Başqa sözlə desək, uşaqlıq bipolyar pozğunluğunda psixotik əlamətlər, hezeyanlar və halüsinasiyalar daha çox müşahidə olunur.
Uşaqlarda bipolyar pozğunluğun başqa bir əlaməti hiperaktivlikdir.Lakin hiperaktivlik deyildikdə ilk ağıla DEHB, diqqət əskikliyi və hiperaktivlik pozuqluğu gəlir. Simptomlar oxşar olsa da, iki xəstəliyi qarışdırmaq olmaz. Ən əhəmiyyətli fərqlərdən biri ailə tarixidir…Genetik bipolyar pozğunluqda aşkar olunan amillər.
Beləliklə, DEHB ilə manik depressiv pozğunluq arasındakı digər fərqlər nələrdir?
“DEHB ilə bipolyar pozğunluq arasındakı fərq uşaqlarda çox vacib məsələdir. Əsas fərqləri aşağıdakı kimi sadalaya bilərik. Bizim üçün vacib olan əlamətlər arasında hiperaktivlik əlamətləri olan uşağın çox daha intensiv fəaliyyət göstərməsi, yəni hiperaktivliyin çox daha nəzarətsiz həddə çatmasıdır. Diqqət əskikliyi hiperaktivlik pozğunluğunda uşağın vəziyyətinin bədbəxt, kədərli, içinə dönük və bəzən coşqun olması gördüyümüz mənzərə deyil. DEHB olan uşaqlar ümumiyyətlə aktiv, səbirsiz, həyəcanlı və impulsları idarə etməkdə çətinlik çəkirlər. Bəzən dostları ilə yaşadıqları çətinliklər, məktəbdəki uğursuzluqlar və ümumi hiperaktivlik, diqqətsizlik və səbirsizlik şikayətləri nəticəsində kədərli və natamam hiss etdikləri dövrlər ola bilər. Biz bunları yüngül depressiv epizodlar və ya distimik displey adlandırırıq.
DEHB-də yuxu çətinliyi uşağın gecə gec yatması və yatmağa müqavimət göstərməsi ilə əlaqələndirilir. Adətən uşaq gecə gec yatır və gec yatdığı üçün səhər gec oyana bilər. Bununla belə, bipolyar pozğunluğu olan uşaqların yuxuya ehtiyacı əhəmiyyətli dərəcədə azalır. Onlar yuxuya getmirlər və ya yatmırlar, lakin enerjili qalırlar.
Bipolyar pozğunluğun müalicəsi uşaqlarda, eləcə də böyüklərdə və yeniyetmələrdə dərman müalicəsidir.
