Uzunömürlülük araşdırmaları son zamanlar elm adamlarının gündəmindən düşmür. Tədqiqatçılar 100 yaşdan yuxarı insanların nə etdiklərini araşdırır və ipucu tapmağa çalışırlar. 100 yaşdan yuxarı insanların yaşadığı və ürək xəstəliyi, piylənmə, xərçəng və ya diabet kimi xroniki problemləri olmayan Mavi Zonalar bu araşdırmaların diqqət mərkəzindədir.
Tribunainfo.az Hürriyet-ə istinadən 10 ildən çox dünyanı gəzən tədqiqatçının Mavi Zonalarda yaşayanlardan öyrəndiyi 6 dərsi təqdim edir.
Müəllif Den Buettner 10 ildən çox dünyanı gəzərək uzun ömrün sirrini axtarırdı. Yaşı 100-dən yuxarı olan insanların cəmləşdiyi coğrafiyaları, eləcə də ürək xəstəliyi, piylənmə, xərçəng və diabet kimi xroniki problem yaşamayan yaşlı insanların olduğu bölgələri gəzən Buettner əldə etdiyi nəticələri kitabda toplayıb.
Buettnerin kitabında bu yerlərə Mavi Zonalar deyilir. Yunanıstanın Türk sahillərinə ən yaxın adalarından biri olan İkaria, Yaponiyanın Okinava adası, İtaliyanın Sardiniya adasının Ogliastra bölgəsi, ABŞ-ın Kaliforniya əyalətindəki Loma Linda qəsəbəsi və Kosta Rikadakı Nikoya yarımadasının Mavi Bölgələr olduğu vurğulanıb.
Buettner bu yaxınlarda National Geographic üçün yazdığı məqalədə bu suala cavab verdi. Asanlıqla həyata keçirilə bilən altı qida yönümlü qaydadan danışan Buettner, hər kəsin öz “Mavi Zona”sını yarada biləcəyini söylədi. Buetnerrin tövsiyələrinə bir-bir nəzər salaq…
1) Yeməklərə məhəl qoymayın
Hansı qidaları və hansı miqdarda yemək lazım olduğunu bilmək 100 yaşa qədər yaşamağın ilk qaydasıdır. Ancaq Mavi Zonalarda yaşayan insanlar üçün yemək yalnız yeməkdən ibarət deyil. Bu cəmiyyətlərdə insanlar yemək yetişdirmək, hazırlamaq, təqdim etmək və yemək proseslərinə ailələri, qohumları və icmaları bir araya gətirən müqəddəs alətlər kimi baxırlar. Beləliklə, yemək sadəcə yemək olmaqdan çıxar, sağlam sosial şəbəkələrin, güclü inancların və ümumi rifahın elementinə çevrilir.
2) Səhər yeməyini kral kimi yeyin
Yəqin ki, “Səhər yeməyində padşah, naharda şahzadə, axşam yeməyində isə kasıb kimi yeyin” ifadəsini eşitmisiniz. Günə böyük səhər yeməyi ilə başlamağı və üç dəfədən çox yemək yeməməyi tövsiyə edən bu deyim Mavi Zonalarda yaşayanların yemək anlayışını demək olar ki, tam əks etdirir.
Burada insanlar işə getməzdən əvvəl möhkəm səhər yeməyi yeyirlər. Orta nahar və yüngül şam yeməyi var. Bəzi insanlar səhər yeməyi ilə nahar arasında kiçik bir meyvə və ya axşamlar bir ovuc qoz yesələr də, əksər insanların qəlyanaltı vərdişi yoxdur. Orta hesabla bir yeməkdə təxminən 650 kalori var. Gündə üç dəfə yemək və kiçik bir qəlyanaltı ilə insanlar gündəlik enerji ehtiyaclarını tam ödəyə bilirlər. Dördüncü yemək əlavə etmək, nə qədər kiçik olsa da, gündəlik kalori istehlakı səviyyəsini aşmağa səbəb ola bilər.
3) Evdə yeyin
Mavi Zonalarda yaşayan insanların başqa bir ümumi xüsusiyyəti evdə bişirilən yeməkləri yeməkdir. Əksər Mavi Zonalarda yemək, toylar kimi xüsusi hallar üçün qorunan nadir bayram fəaliyyəti hesab olunur. Evdə yemək bişirmək inqrediyentlərə nəzarət etməyə imkan verir. Beləliklə, ən təzə, yüksək keyfiyyətli inqrediyentlərlə bişirilmiş yeməkləri yeyə və restoran yeməklərində istifadə edilən ləzzətlərdən qaça bilərsiniz. Üstəlik, bişirmə hərəkət tələb edir. Tezgahda dayanmaq, qarışdırmaq, kəsmək, doğramaq, yumaq və qaldırmaq cüzi də olsa vacib hərəkətlərdir; xüsusilə restorana gedib oturmaqla müqayisədə…
4) Oruc tutmaqla sağlamlıq əldə edin
Həm Sardiniyada, həm də Nikoyada Pasxadan əvvəl 40 günlük müddət ərzində oruc tutmaq çox məşhurdur. Tədqiqatlar həmçinin zaman-zaman, hətta bir günlük də olsa ac qalmağın sağlamlığa bir çox faydası olduğunu ortaya qoyur. Bu yolla insulin ifrazı tənzimlənə və mədəaltı vəzi dincələ bilər. Orucluq zamanı xolesterol və qan təzyiqi də müvəqqəti olaraq aşağı düşür. Orucun qısa müddətdə arıqlamaq, müxtəlif qida asılılıqlarını aradan qaldırmaq, hətta həzm sistemini təmizləmək üçün də faydalı olduğu barədə fikirlər də var.
5) Bir az özünüzdən həzz alın
Buettnerin vurğuladığı kimi, bu ritualların heç biri məhdudiyyət ya məhrumiyyət kimi hiss etməməlidir. Odur ki, arabir özünüzü ərköyün etməyin heç bir zərəri yoxdur. İnsanlar ildə təxminən 1100 yemək yeyirlər. Həftədə bir və ya iki dəfə istədiyimizi yesək belə, Mavi Zonalarda yaşayanlar kimi yeməyə hələ 1000 yemək qalır.
6) Yemək vaxtlarını paylaşma vaxtına çevirin
Mavi Zonalarda yaşayan insanlar üçün yemək vaxtları təşəkkür etmək, söhbət etmək, problemləri bölüşmək və bir ailə kimi bağlanmaq vaxtıdır. Bir qayda olaraq, insanlar heç vaxt təkbaşına, ayaq üstə və ya maşın sürərkən yemək yemirlər. Məsələn, İkariyada yaşayan Thea Parikos, ailəsi ilə şam yeməyinə oturarkən günün stresini geridə qoyduğunu ifadə etdi. Parikos, “İkariyalılar ailə üzvləri ilə söhbət edərkən yavaş-yavaş yemək yeyirlər” dedi.
Bu ritual həm ailə bağlarını möhkəmləndirmək, həm də fiziki sağlamlıq üçün faydalıdır. Çünki insanın yemək tərzi ən az nə yediyi qədər önəmlidir. Sürətli yemək həddindən artıq yeməyə gətirib çıxarır və tədqiqatın göstərdiyi kimi, piylənmə riskini iki dəfə artıra bilər.
